Half-spaces is een term die steeds vaker opduikt. In geschreven tekst op internet, maar nu ook op de Nederlandse televisie. Zo legde Peter Hyballa tijdens het WK 2018 bij de NOS uit hoe Thomas Müller zich aanspeelbaar maakte in de ‘halfruimte’. Wat zijn half-spaces precies en welke voordelen biedt balbezit in deze zones?
De half-spaces zijn verticale stroken op het veld tussen de as en de vleugel (afbeelding boven). Die stroken zijn alle vijf ongeveer even groot. Op Google Earth was te zien dat Pep Guardiola, in zijn tijd als trainer van Bayern München, het trainingsveld zo had laten belijnen dat de half-spaces zichtbaar werden. Op deze YouTube-video is te zien dat ook op het trainingsveld van Feyenoord de half-spaces zichtbaar zijn.
In De Voetbaltrainer 220 legde Ten Hag uit waarom hij de half-spaces zichtbaar liet maken op het trainingsveld bij FC Utrecht. Hij wilde daarmee de oriëntatie van spelers vergroten, zowel tijdens het aanvallen als tijdens het verdedigen. In dit artikel ligt de focus op het aanvallen. Wat zijn precies de voordelen van balbezit in deze stroken?
Centrum
Een speler die aan de bal is in de as wordt geacht om, binnen het bereik van zijn traptechniek, alle stroken te kunnen bereiken (afbeelding linksonder). De half-spaces zijn dichtbij en ook beide vleugels zijn prima te bereiken. Hij heeft dus qua bereik veel keuzemogelijkheden: een groot deel van het speelveld is direct toegankelijk met één pass. Bovendien kan hij alle richtingen op. Zou je acht richtingen onderscheiden (recht en diagonaal), dan kan een speler vanuit de as acht kanten op. Hij is daarnaast relatief tot de vleugel dicht bij het doel.
Op de vleugel is dat anders (afbeelding rechtsonder). De half-space aan balkant is makkelijk te bereiken en qua afstand geldt dat ook voor een pass naar de as. De half-space aan contrakant is al een stuk verder weg en de andere vleugel is alleen te bereiken met een bal die een uitstekende traptechniek vergt en erg lang onderweg is. Bovendien kan een speler vanaf de vleugel minder kanten op, omdat hij wordt gelimiteerd door de zijlijn. Op de linkervleugel kan een speler de bal naar voren, naar rechts, naar achteren en alles daartussenin spelen. (Bijna) de helft van de richtingen zijn geen optie zonder een ingooi aan de tegenstander weg te geven. Daarnaast is hij verder verwijderd van het doel van de tegenstander.
Voordelen vleugel
Anderzijds is er aan de zijkant vaak wel meer tijd en ruimte. De meeste teams staan zo gepositioneerd dat de focus ligt op het dichthouden van het centrum, omdat die de snelste weg naar het doel biedt. De druk op de bal is daarom vaak laag in de horizontale stroken aan de zijkant. In het centrum daarentegen is die pressie op de bal groter.
Bovendien heeft een speler op de vleugel een beter overzicht. Hij overziet een groter deel van het veld, zeker als zijn gezichtsveld richting de hoekvlag aan de andere zijkant is gericht. In het centrum heeft hij minder overzicht. Er kunnen tegenstanders van alle kanten opduiken en medespelers worden sneller over het hoofd gezien.
Een ander voordeel van balbezit op de vleugel, is dat balverlies minder gevaar oplevert in de tegenstoot. De spelers aan de contrakant hebben relatief veel tijd om nog te kunnen knijpen en de tegenstander moet de bal uiteindelijk eerst naar de as brengen om te scoren, met een pass dan wel een schot. Balverlies in de as is gevaarlijker omdat de weg naar het doel korter is.
Wees optimaal voorbereid en bestel nu je coachboekjes (A4, A5 en A6), flipover en clipboard!
Half-spaces
De half-spaces bieden de ideale middenweg tussen beide uitersten. De meeste voordelen blijven behouden, zonder dat daar veel van de nadelen tegenover staan. In de half-space is het bereik relatief groot; alleen de vleugel aan contrakant is moeilijk bereikbaar. Vanuit de half-space kan een speler alle richtingen op en de weg naar het doel van de tegenstander is relatief kort. Daarentegen is er meer tijd en ruimte dan in het drukke centrum, heeft een speler een beter overzicht en is balverlies in die zone minder gevaarlijk dan in de as (zie de tabel hieronder).
Overbrengen
Theorie over half-spaces is leuk, uiteindelijk gaat het erom dat het een middel wordt om de spelers op het veld beter te laten spelen. Een mogelijkheid daartoe is ze bewust maken van de voordelen die half-spaces bieden en ze te adviseren daarvan gebruik te maken. Videobeelden kunnen daar aan bijdragen, evenals visualisaties.
Een voorbeeld zijn alle key passes (passes waarop een schot van een teamgenoot volgde) van Sam Larsson in het seizoen 2016/2017 (afbeelding linksonder). Opvallend is dat een groot gedeelte ervan vanuit de linker half-space afkomstig is. Ook de heatmap van Hakim Ziyech uit dat seizoen, toen nog in dienst van FC Twente, laat eenzelfde beeld zien. Als aanvallende middenvelder week hij vaak uit naar een van beide half-spaces om de voordelen van de as en de vleugel te combineren (zie afbeelding rechtsonder, data via @11tegen11).
Al 40 jaar is De Voetbaltrainer hét vakblad voor de toegewijde trainer/coach. Het magazine komt acht keer per jaar uit en bevat 80 pagina’s vol interviews met toptrainers, voetbal oefenstof en analyses.