Mentale succesfactoren en veroorzakers van stress bij jeugdvoetballers

De Russische hoofdstad Moskou heeft met haar meer dan twaalf miljoen inwoners een eigen voetbalfederatie. De Voetbaltrainer was tijdens het WK te gast bij Vadim Vize, adjunct directeur en docent aan de daaraan gelieerde voetbalschool van Konstantin Beskov. Hij vertelde onder meer over mentale succesfactoren en veroorzakers van stress bij jeugdvoetballers.

Vadim Vize: ‘Je hebt in het voetbal van vandaag nationale teams met topspelers die wedstrijden individueel kunnen beslissen. Maar het kan ook gebeuren dat die een generatie lang ontbreken. Dat is in Rusland duidelijk het geval geweest en ik begrijp dat dit nu ook in Nederland zo is. Dat betekent niet dat je dan bij voorbaat kansloos bent als natie. Je moet alleen uit een ander vaatje tappen en nog meer aandacht schenken aan je teamorganisatie en -discipline.

Ik zie veel te veel middle-of-the-road in trainersland. Als iedereen ongeveer hetzelfde doet, dan krijg je ook hetzelfde. Een topvoetballer moet zich onderscheiden en ook mentaal top voorbereid zijn op zijn professionele loopbaan. Ik denk dan onder meer aan de volgende factoren:

• Motivatie; spelers moeten de individuele en teamdoelen kennen en begrijpen.
• Mobilisatie; spelers moeten weten hoe zij zich psychologisch kunnen voorbereiden op de wedstrijd.
• Stressbestendigheid in het spel; bijvoorbeeld bij een overtreding of een onterechte beslissing.
• Zelfregulatie voor/tijdens/na de wedstrijd; denk aan slapen, voeding, lichaamsverzorging, mediteren.
• Concentratie: het vermogen van spelers om zich te focussen op hun taak.
• Communicatie; het vermogen van spelers om te communiceren in een team, op school, etc.

Dit alles leidt tot een bepaald moreel en psychologisch klimaat: een comfortabele sfeer in het team en een respectvolle opvoeding. De trainer heeft bij al deze factoren een voorbeeldfunctie. Hij moet bijvoorbeeld tijdens de wedstrijden geen stress vertonen. Dit wil hij immers ook niet bij zijn spelers zien als het spannend wordt of tegenzit.’

Underperformance

‘Bij Spartak Moskou heb ik in de jeugdopleiding veel trainingen bijgewoond en op de bank gezeten naast de jeugdtrainers. Ik hield dan in de gaten welke spelers waren afgeleid van hun taak vanwege vermoeidheid of stress. Wie coachen er niet langer hun medespelers? Wie maakt ongebruikelijke fouten? Wie heeft een snelle ademhaling? Dat is vaak een signaal van underperformance.

Tijdens mijn jaren bij de jeugdopleiding van Spartak had ik voor de rust kort overleg met de hoofdtrainer over dit soort aandachtspunten. Op een gegeven moment hoop je dat de trainer deze signalen zelf steeds beter opvangt, ook in mijn afwezigheid.’

Stressfactoren

‘Bij Spartak leidde ik jaarlijks zo’n 175 groepssessies en zeshonderd individuele gesprekken met spelers, coaches en ouders. Ik deed ondertussen ook onderzoek naar de meest belangrijke stressfactoren bij spelers in de leeftijd van 14 tot en met 17 jaar op de Academie. Zie hieronder de uitkomsten in de tabel.

Uit dit overzicht blijkt dat het gebrek aan wederzijds begrip met de coach en teamgenoten alsmede de onrechtvaardigheid van de scheidsrechter erg belangrijke factoren zijn voor de speler. Dat maakt de rol van de coach erg groot. In de psychologische voorbereiding van spelers op trainingen en wedstrijden is nog veel winst te behalen. Dit zou dan ook een belangrijk aandachtspunt moeten zijn bij de opleiding van voetbaltrainers.’

Bovenstaande tekst is een gedeelte uit het interview met Vadim Vize in De Voetbaltrainer 236. Abonneer je je nu op ons vakblad, dan krijg je een JAKO tactiekbord ter waarde van €74 cadeau. In onze webshop vind je e-books van de JeugdVoetbaltrainer.