Peter Bosz vertelt in De Voetbaltrainer 237 (oktober 2018) uitgebreid over opbouwen en kansen creëren. Eén van de gespreksonderwerpen is het vrijspelen van de controlerende middenvelder: ‘We willen hem zó bereiken dat hij daarmee de 9 en 10 van de tegenstander uitspeelt.’
Peter Bosz: ‘Een hoog drukzettende tegenstander is vaak niet de realiteit. Het is al zeer aanvallend wanneer zij halverwege jouw helft drukzetten. De verdedigende tegenstander wil altijd in een zo klein mogelijke ruimte spelen en zakt daarom vaak op eigen helft in. Dat ben ik met mijn teams heel vaak tegengekomen.
Wat je dan zelf wilt, is in die ruimte elk geval zo groot mogelijk houden. Dan is het zaak dat mijn twee centrale verdedigers zo ver mogelijk uit elkaar spelen. Ik wil in geen geval dat mijn centrale middenvelder de bal komt ophalen tussen de twee centrale verdedigers in. De veldbezetting is dan immers al niet meer goed. Verliezen we de bal, dan is er in het midden een enorm gat. Bovendien, de bal die hij wil gaan spelen – veelal naar een andere middenvelder of een vrijgekomen back – kan ook wel door een centrale verdediger gegeven worden.
De centrale middenvelder moet dus bij mij tussen de linies blijven spelen. Dat geldt ook, maar dan wat hoger op het veld, voor de overige twee middenvelders (tekening 5). In beginsel mogen zij niet naar de zijkant weglopen, en áls dit al eens gebeurt, betekent dit dat de buitenspeler naar binnen moet. Maar liever heb ik dat alle spelers vanuit hun eigen positie en taak blijven spelen. Verliezen we de bal, dan is een middenvelder vaak beter in staat direct druk te zetten dan een aanvaller, en zo blijft elke speler in zijn kracht functioneren.
In mijn Ajax-tijd ben ik nadrukkelijk met het positiespel aan de slag gegaan, en dat vergde voor sommige spelers in een aantal gevallen omdenken. Waar de aanvallende middenvelders gewend waren wel de ruimte aan de zijkant te zoeken, wilde ik ze liever centraal houden. Juist om gewapend te zijn tegen balverlies. Ook mede daarom wilde ik mijn controleur op het middenveld altijd op het middenveld houden, en niet achterin de bal laten ophalen. Lasse Schöne begreep dat beter dan de alternatieven die ik daar voorhanden had.’
Controleur vrijspelen
‘Zet de tegenstander met de 9 en 10 druk op mijn centrum, dan komt mijn 6 tussen de linies in beginsel vrij (tekening 6). Hoe we hem kunnen bereiken, is mede afhankelijk van de manier waarop hij positie kiest en hoe de tegenstander hem oppakt. Zet de tegenstander met de 9 en 10 druk, dan zie je nog weleens dat de vrije man op het middenveld te ver achteruit staat. Zo kunnen die twee drukzettende spelers drie man van ons bezighouden. Ik wil hem hoger op het veld hebben. Het moet zó zijn, dat wanneer hij de bal aangespeeld krijgt, die 9 en 10 van de tegenstander ook echt uitgespeeld zijn.
Het bereiken van mijn 6 kan op verschillende manieren. Wanneer de rechter centrale verdediger aan de bal is, kan de rechtervleugelverdediger op tijd uitzakken waardoor een driehoek gemaakt wordt. Loopt de drukzettende 10 vanuit mijn 6 en zet mijn 3 onder druk, kan die driehoek ook met een iets inzakkende aanvallende middenvelder gemaakt worden. Of een schuin inzakkende rechtsbuiten. Het is een kwestie van constant naar elkaar kijken en gebruikmaken van de ruimtes die er zijn.
Dekken zij met een middenvelder door op onze 6? Dan komt een van mijn aanvallende middenvelders vrij en moeten we naar hem op zoek (tekening 7). Zaak is dan dat mijn controlerende middenvelder aanvoelt wie druk op hem zet, en dat hij tijdig uit de lijn beweegt. Het betekent ook dat mijn vleugelverdediger aan die kant breed weg moet blijven om de ruimte niet dicht te lopen.’
In deze video in onze Mediatheek is te zien hoe Peter Bosz’ elftal achterin 3v2 uitspeelt, de controleur bereikt en het vervolg naar voren toe zoekt.
Gebruik de Mediatheek om videofragmenten van wedstrijdsituaties te bekijken.
In deze trainingsvorm uit onze TrainingsPlanner staat het uitspelen van het 3v2 in de opbouw centraal in een afwerkvorm richting het doel.