Veel trainers gebruiken tijdens trainingsvormen regels die spelers als het ware dwingen om bepaald gedrag te vertonen. Denk aan een maximaal aantal balcontacten of bepaalde zones waarin spelers wel of niet mogen komen. Hoe logisch is dit? En welke alternatieven zijn er beschikbaar?
Maximaal twee keer raken
Een voorbeeld van ‘gedrag verplichten’ is een positiespel 4:4 +3 waarin de spelers van het viertal maximaal twee keer mogen raken en de drie neutrale spelers maximaal één keer. Deze regel wordt door trainers ingesteld om ervoor te zorgen dat spelers sneller handelen. Dat gebeurt uiteraard ook, want als zij de bal vaker raken dan toegestaan, gaat die naar het andere team. Spelers worden dus gedwongen om bepaald gedrag (sneller handelen) te vertonen.
Ook in wedstrijden verwacht je als trainer van spelers dat ze snel handelen. Toch hebben zij te allen tijde een ongelimiteerd aantal balcontacten tot hun beschikking. Het is met name de weerstand van tegenstanders die ervoor zorgt dat het handelingstempo omhoog moet. De weerstand die de tegenpartij biedt, vormt dus als het ware een uitnodiging voor spelers om sneller te handelen. De ‘respons’ is hetzelfde, de ‘stimulus’ verschilt.
Gedrag verplichten
stimuleren
Is het ook in trainingen mogelijk om gewenst gedrag ‘natuurlijk’ te laten ontstaan? Zeker, gedrag uitnodigen (in plaats van verplicht stellen) kan ook in trainingsvormen! Sterker nog, dit levert veel wedstrijdechter gedrag op dan een ‘geforceerde’ regel.
In het positiespel 4:4 +3 is het bijvoorbeeld mogelijk om het veld wat te verkleinen, waardoor spelers in balbezit automatisch sneller moeten handelen, ook bij ‘vrij spel’. Het coachen van het verdedigende team, waardoor zij beter samenwerken, zorgt er eveneens voor dat het balbezittende team sneller moet handelen.
Dit simpele voorbeeld toont aan dat het niet altijd nodig is om extra regels in te voeren om bepaald gedrag te stimuleren. Waar het mogelijk is dit ‘natuurlijk’ te laten ontstaan (minder tijd en ruimte als gevolg van een kleiner veld en een tegenstander die beter drukzet) geniet dit de voorkeur boven ‘geforceerd’ (maximaal één of twee keer raken).
Extra regels invoeren
Natuurlijk zijn er ook situaties waarin dit lastig is. Een voorbeeld is een partijspel 3:3 +2K waarbij de focus ligt op het verbeteren van de voetbalconditie. Als het verdedigende team strikte mandekking hanteert en goed uitvoert, zal de keeper als een soort spelverdeler fungeren. Hij is tenslotte telkens de vrije man. Dit is geen realistische wedstrijdsituatie.
Natuurlijk is het niet onmogelijk het gewenste gedrag (in dit geval: de veldspelers zijn veel in balbezit, niet de keeper) te stimuleren. Coachen op een andere formatie en strategie kan bijvoorbeeld uitkomst bieden (beide teams spelen in de miniformatie 1:2:1 en verdedigen vanuit de zone). Maar eenvoudig is het niet om nu wél een ‘natuurlijke’ situatie te krijgen. Dit vergt veel van de coach.
Het introduceren van een regel kan dan als alternatief dienen. De eerste optie blijft om het gedrag uit te nodigen in plaats van te verplichten, maar als dat (te) lastig is, kan worden overgestapt op plan B. Bijvoorbeeld: de bal mag in iedere aanval maar één keer terug naar de keeper. Of: de keeper moet maximaal één keer raken.
Meer weten
Als je je abonneert op vakblad De Voetbaltrainer krijg je iedere acht weken 80 pagina’s vol vakinformatie thuisgestuurd. Zo spraken we in de afgelopen maanden uitgebreid met Erik ten Hag, Ronald Koeman en vele andere toptrainers.
In de webshop van De Voetbaltrainer vind je onder meer praktische en nuttige boeken, trainersmaterialen, e-books en tekenprogramma’s.