Een van de vragen waar we als voetbaltrainer-coaches jaarlijks weer mee te maken krijgen, is de vraag of het (opnieuw) mogelijk is om de ontwikkeling van een team stapsgewijs vorm te geven. Vrijwel elk seizoen krijg je immers te maken met nieuwe spelers en met nieuwe verwachtingen. Maar hoe maak je van die spelersgroep een team? En wat kenmerkt een sterk team eigenlijk? Sportpsycholoog Paul van Zwam doet in dit artikel een handreiking.
Vaste patronen
‘Om te beginnen is het antwoord op de eerste vraag in de inleiding natuurlijk tweeledig. Enerzijds kun je die ontwikkeling niet stapsgewijs vormgeven, omdat mensen altijd een onvoorspelbare kant hebben en niet voor de volle honderd procent te sturen zijn. Gelukkig maar…. Trouwens ook niet omdat er in de sport altijd wel íets gebeurt waar je niet op had gerekend. Een blessure, een onverwachte of onterechte verliespartij. En nogmaals een nee, omdat er ontzettend veel factoren zijn waar je als team mee te maken krijgt: de media, het publiek, het bestuur. Aan de andere kant zijn er toch wel degelijk zaken waar je als trainer- coach invloed op hebt, omdat mensen in een groep zich tot op zekere hoogte voorspelbaar gedragen. De mens is een groepsdier, en sociaal gedrag verloopt dikwijls volgens vaste patronen. Ik ben tot zeven kenmerken gekomen die passen bij een sterk team’
Kenmerk: In een sterk team heerst vertrouwen
‘Volgens mij is het zo dat des te beter je elkaar kent, des beter je elkaar begrijpt en vertrouwt. En daardoor ben je minder snel geneigd om bepaald gedrag negatief te interpreteren. Bovendien durf je elkaar sneller te vragen wat er aan de hand is. Organisatiedeskundige Patrick Lencioni heeft het over vijf bouwstenen van succesvolle teams, waarbij de onderste laag ‘vertrouwen’ is (zie afbeelding 1). Vertrouwen in elkaar is de basis om te presteren. Direct daarboven komt het aangaan van conflicten, en dát is interessant. Want wat je nog weleens ziet, is dat trainer-coaches bepaalde spelers negeren, ze uit de weg te gaan. Maar negeren, de tegenhanger van communiceren, is juist laf. Iemand aanspreken en bevragen, dát is sterk. Bovendien laat je als trainer-coach wat liggen, want die confrontaties kunnen teamontwikkeling juist bevorderen. Het aangaan van conflicten is voor mij eigenlijk de ultieme manier van elkaar vertrouwen.’
Om over na te denken
- Hoe creëer je vertrouwen tussen jezelf en je spelers?
- Hoe creëer je vertrouwen binnen de staf?
- Is er ergens sprake van wantrouwen?
- Durf je conflicten aan te gaan of ga je ze uit de weg?
Adequaat reageren in de praktijk
‘Het draait vooral om het handelen van de trainer-coach. Het is zijn taak en verantwoordelijkheid om het team zó te beïnvloeden, dat er steeds weer stapjes worden gezet. En dat is allesbehalve gemakkelijk, want als hoofdtrainer sta je best alleen. Zorg daarom ook dat je een goede staf hebt waar je op kunt vertrouwen en die je van feedback voorziet. Een staf ook die zaken signaleert en je aanvult, bijvoorbeeld op vlakken waar je zelf minder goed in bent. Je kunt van tevoren nog zoveel bedenken, hoe je op situaties in de praktijk reageert bepaalt voor een groot deel het succes. En dat adequaat reageren op de praktijk gaat beter en is makkelijker, zodra je weet wat je wilt, zodra je weet wat je belangrijk vindt en welke kant je op wilt.’
Nieuw bij De Voetbaltrainer
Als trainer het seizoen in fases verdelen en met gerichte interventies bouwen aan een sterk team? Met de online cursus “Teamontwikkeling” leer je hoe je dit aanpakt. De KNVB kent 6 studiepunten toe. Lees hier meer.