Vierkant op het middenveld creëren: zes manieren

Je ziet het steeds vaker: een vierkant op het middenveld. Twee spelers bezetten de zone van de controleurs, twee spelers spelen daarvoor, in de ruimte van de aanvallende middenvelders. Dit blijkt vaak voor problemen te zorgen bij de tegenstander, die moeite heeft deze vier spelers allemaal af te schermen.

Waarom een vierkant op het middenveld?

Wat zit hier achter? Waarom wint het creëren van een vierkant op het middenveld aan populariteit? Dat komt vooral omdat het de tegenstander voor keuzes stelt. Met drie middenvelders is het vaak lastig om een overtal te creëren in de as.

Door er een vierde speler bij te halen, moet de tegenstander vaak een aanpassing doen. Moeten we doordekken met een centrale verdediger? Een back uit de laatste lijn weghalen? Een buitenspeler naar binnen halen? De spits laten assisteren bij de controleurs van de tegenstander?

En altijd waar een tegenstander een keuze moet maken, liggen fouten op de loer. Een back laat zich bijvoorbeeld onnodig weglokken uit zijn zone, een centrale verdediger creëert ruimte voor diepgaande aanvallers door uit te stappen, een buitenspeler presst naar binnen en geeft daarmee een 2:1 aan zijn zijkant weg of een spits krijgt geen druk op de centrale verdedigers door telkens achteruit te lopen.

Hoe creëer je een vierkant op het middenveld?

Spelen met een vierkant op het middenveld kan vanuit verschillende formaties. We bespreken er hieronder vier. In twee gevallen is dit de basisformatie (1:4:2:2:2 en 1:3:6:1), twee keer neemt een speler een andere positie in dan op papier (1:4:2:3:1 en 1:4:3:3).

1:4:2:2:2

Een formatie die heel geschikt is om met een vierkant te spelen, is 1:4:2:2:2. Dit spelsysteem is onder meer erg populair bij de Red Bull-teams uit Salzburg, Leipzig en New York. Ook Roger Schmidt – oud-trainer van RB Salzburg – speelt met PSV vaak 1:4:2:2:2.

Een voordeel van dit systeem is dat de tegenstander al snel last heeft van het grote aantal spelers in de as. De backs bestrijken de zijkanten. Een valkuil is wel dat spelers in één lijn lopen. In beginsel staan de centrale verdedigers, controleurs, aanvallende middenvelders en spitsen allemaal in dezelfde lijn.

Ook Malmö FF komt onder trainer Jon Dahl Tomasson vaak uit in deze formatie. Hij stond onlangs op de cover van vakblad De Voetbaltrainer om uit te leggen welke accenten hij daar binnen legt.

1:3:6:1

Een formatie die wat atypisch klinkt, maar toch regelmatig voorkomt, is 1:3:6:1. Dit systeem wordt ook wel 1:3:4:3 (de vleugelspelers óf de twee 10’en worden dan als aanvallers gerekend), 1:3:2:4:1 (de vleugelspelers en 10’en vormen samen een linie) en 1:3:4:2:1 (de vleugelspelers en controleurs vormen samen een linie) genoemd.

Een voordeel van dit systeem is dat de restverdediging wat beter op orde is dan binnen 1:4:2:2:2 als beide backs erg hoog spelen. Er is tenslotte een extra centrale verdediger en een spits minder. Een nadeel is dat het wat statisch kan worden en dat je veel kwaliteit nodig hebt op de twee 10-posities om tot veel kansen te komen.

Een voorbeeld van een team dat zo speelt, is Chelsea onder Thomas Tuchel. Eerder werd diezelfde club met deze formatie kampioen van de Premier League onder Antonio Conte. Hij viel aan binnen deze veldbezetting en maakte er verdedigend op eigen helft een vlakke 1:5:4:1 van.

1:4:2:3:1

Een wat eenvoudigere manier om een vierkant op het middenveld te creëren, is vanuit 1:4:2:3:1, wereldwijd de meest gehanteerde formatie. Als één van de buitenspelers (of buitenste middenvelders) wat verder naar de as komt, en de tien wat opschuift richting de andere kant, ontstaat een vierkant met de twee 6’en.

Een voordeel van dit systeem is dat de spelers heel gelijkmatig zijn verdeeld over het veld. Ook kun je variëren door de ene keer met de ene buitenspeler en de andere keer met de andere buitenspeler de punt van het vierkant te vormen. Een nadeel kan zijn dat het druk wordt in zone 14 omdat beide buitenspelers naar binnen komen.

Lees meer over de formatie 1:4:2:3:1 >>

1:4:3:3

In Nederland spreken we meestal van 1:4:3:3 met de punt naar voren of achteren. In het buitenland noemen ze ‘punt naar voren’ vaak 1:4:2:3:1 (zie boven) en punt naar achteren ‘gewoon’ 1:4:3:3. Vanuit die formatie zie je steeds vaker een back als extra middenvelder fungeren.

Een voordeel is dat dit een heel dynamische manier van spelen is, die de tegenstander continu voor verrassingen stelt. Zeker met een buitenspeler die graag aan de zijlijn speelt is dit een goede zet. Een nadeel is wel dat de back die het uitvoert met 360 graden om zich heen moet kunnen spelen in plaats van ‘overzichtelijk’ aan de zijkant.

Lees meer over spelen met een back aan de binnenkant >>

Beide backs

Manchester City speelt bijvoorbeeld regelmatig met beide backs als controleurs. Als de single pivot, zoals ze de enige 6 in Engeland noemen, dan inzakt in de laatste lijn, ontstaat in feite de 1:3:6:1 die hierboven wordt beschreven, maar dan op een heel dynamische manier.

Bekijk oefenstof van Pep Guardiola >>

Backs als 10’en

Maar ook dichter bij huis, en op een lager niveau, gebeurt dit. PEC Zwolle speelde onder John Stegeman bijvoorbeeld regelmatig Kenneth Paal en Sai van Wermeskerken op het middenveld. Soms zelfs als twee 10’en, zoals in de situatie hieronder.

Wedstrijdbeelden

Wil je aan spelers laten zien hoe je een vierkant op het middenveld creëert? In onze Mediatheek staat bijvoorbeeld dit videovoorbeeld van FC Barcelona, waar Lionel Messi vanaf de vleugel de ‘rechter 10’ in het vierkant wordt.

Dynamisch

Om de tegenstander écht voor keuzes te stellen, is het belangrijk om veel te variëren in de bezetting op het veld. Als je middenvelders een vierkant maken, maar heel statisch spelen, is dit alsnog makkelijk te verdedigen. Juist veel dynamiek en beweging op het middenveld maakt een team heel moeilijk af te stoppen.

Wil je meer lezen over tactiek, onder meer aan de hand van interviews met toptrainers? Abonneer je dan op ons vakblad.