Vandaag speelt Nederland de eerste knock-outwedstrijd, tegen Team USA. En een team is het zeker, zo verklaarde bondscoach Louis van Gaal al diverse momenten, nadat hij de eerste analyses van de tegenstander had gemaakt. Zijn collega in de andere dug-out is Greg Berhalter, die naar eigen zeggen is beïnvloed door de Nederlandse visie op voetbal. Hij speelde in de jaren ’90 voor FC Zwolle, Sparta Rotterdam en Cambuur Leeuwarden. Eindredacteur Ruud Doevendans sprak Berhalter voor De Voetbaltrainer 217, toen hij als coach nog was verbonden aan Columbus Crew in Amerika. Om nader kennis te maken met zijn opvattingen, plaatsen we hieronder een fragment uit dat artikel. Terwijl Team USA nu vooral wordt geroemd om de dynamische en energieke speelstijl in balbezit, vertelde Berhalter een aantal jaren geleden al over zijn opvatting over de teamfunctie verdedigen: ‘Voor mij is het altijd een zaak van persoonlijke trots en eer geweest. In Amerika zeggen we ‘Take pride in what you’re doing’.’
Welke invloeden heeft u van uw verblijf als speler in Engeland en Duitsland meegenomen?
Gregg Berhalter: ‘In Engeland werd de sport destijds heel anders benaderd. Het was veel fysieker en veel directer. Eigenlijk ging het daar meer om je instelling dan om de spelstructuur. De bal werd zo snel mogelijk voorin gebracht en dan was het aan de aanvallers om er iets beslissends mee te doen. Maar ik heb er tactisch toch ook het nodige opgestoken. Denk bijvoorbeeld aan het verdedigen in de zone. Tot dan toe had ik vooral gespeeld met mandekking. De speelwijze in Engeland was erg aantrekkelijk voor het publiek, het tempo was moordend. Maar uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het Engelse spel niet geschikt was voor mij. Ik ben meer iemand die oplossingen zoekt in tactiek dan alleen in strijd.
In Duitsland was net de ontwikkeling aan de gang waarin men langzaamaan afscheid nam van de libero, de laatste man. Energie Cottbus speelde altijd met een libero en veranderde dat tijdens mijn verblijf daar. Op dat moment kregen we meer succes. Vanuit tactisch oogpunt was dat juist een heel interessante tijd voor mij. Met name ook omdat ik zag dat de trainer, een van oorsprong traditioneel denkende man, zich kwetsbaar opstelde en het contact met zijn spelers zocht om tot deze verandering te komen.’
‘Bij verdedigend omschakelen gaat het niet om vijf seconden, maar om mentaliteit’
Kijkend naar de cijfers, dan valt het op dat bovengemiddeld vaak een club waar u verschijnt, of het nu als speler of als trainer was, het aantal tegendoelpunten ziet verminderen.
Gregg Berhalter: ‘Het is een mentaliteitskwestie. Voor mij is het altijd een zaak van persoonlijke trots en eer geweest. In Amerika zeggen we ‘Take pride in what you’re doing’. Als verdediger is het een kwestie van geen goals weggeven. Voor mij betekende dat ook, dat ik een ontwikkeling doormaakte waarin ik heel gestructureerd over voetbal ging denken en met name organisatorische zaken heel belangrijk ging vinden. Ik vond het echt erg wanneer een tegenstander scoorde. Als je in staat bent het aantal tegengoals te verminderen, word je succesvoller. En daar is het uiteindelijk om te doen. Het begint allemaal met communicatie. Als speler heb ik er altijd voor proberen te zorgen dat er veel gepraat werd onderling. Verder is het een kwestie van mentaliteit. Je moet doorzetten, niet opgeven.
Je moet het echt belangrijk vinden dat de tegenstander niet scoort. Bij Columbus Crew echter proberen we de focus allereerst op andere zaken te leggen. Wij willen de bal zoveel mogelijk in de ploeg houden en de tegenstander op die manier onze wil opleggen. Door ons spel aan de bal willen we de tegenstander juist uit zijn organisatie brengen, om er op die manier van te kunnen profiteren. Daar zitten ook nadelen aan, want als mijn spelers aanvallend of opbouwend initiatieven nemen – wat ik dus probeer te initiëren – bestaat de kans dat we juist verdedigend kwetsbaar worden.’
Hoe voorkomt u dat?
Gregg Berhalter: ‘De bedoeling is dat er een soort georganiseerde chaos ontstaat. Om te beginnen is het belangrijk dat je beseft dat je kwetsbaar wordt als spelers uit positie gaan lopen. En dan is het zaak dat de spelers die niet direct bij het spel betrokken zijn in de zin van balbezit of aanvallende loopacties, vooraf maatregelen gaan nemen om snel in te kunnen grijpen wanneer wij de bal verliezen. Dus is het zaak om extreem snel om te schakelen en de tegenstander die de bal net van ons veroverd heeft, onder druk te zetten. Het gaat om balans.
Dat is een element waarmee we hier erg veel bezig zijn. Je hoort natuurlijk veel teams praten over de vijf-secondenregel maar die hanteren we bij Columbus Crew niet. Ik leg veelal de nadruk op mentaliteitsverandering. Heb je balbezit, dan denk je aanvallend. Zodra het team balverlies lijdt, moet de mentaliteit veranderen. Je moet tegen elke prijs de bal weer willen veroveren. Je wordt een jager en gaat ogenblikkelijk achter de bal aan. Daarbij is het van groot belang dat je niet blijft hangen in een rouwmoment. Soms hebben spelers dat wel, dat ze even blijven staan en balen van een fout. Wat de oorzaak ook is van de fout, het maakt niet uit. Je moet het goedmaken.’
Kijken we naar de selectie van Columbus Crew, valt het op dat daar veel verschillende nationaliteiten in zitten. Dit betekent ook veel verschillende culturen. Voor het implementeren van een speelwijze kan dat lastig zijn.
Gregg Berhalter: ‘Dat valt wel mee. Het gaat erom dat je een vaste lijn van werken en communiceren hebt. Hierbij moet het proces leidend zijn en niet de resultaten. In je werkwijze houd je wel rekening met hoe de speler in elkaar zit, maar het kan ook weer niet zo zijn dat je met dertien of veertien verschillende meningen en visies rekening gaat houden. Dan wordt het te ingewikkeld.
Het is een kwestie van veel trainen en spelers doorlopend bewust maken wat de consequenties van hun handelen zijn. Dat doen we niet alleen in 11:11-partijen maar vooral ook in kleinere positiespellen. Vrijwel alle oefeningen die we doen, hebben dat aspect in zich: verlies je de bal, meteen handelen. Gebeurt dat niet, dan zal ik daar direct op inspringen en hun gedrag corrigeren. Op die manier wordt het een soort tweede natuur.
Wij spelen bijvoorbeeld veel 4:4 + 3 neutrale spelers. Daarbij ligt dan de nadruk op omschakelen. Het viertal in balbezit speelt op een vaste positie, de drie neutralen bewegen vrij. De vier verdedigers zijn op jacht naar de bal. Verliest het zevental in balbezit de bal, is de eerste beweging die het aanvallende viertal moet maken: naar binnen sprinten en de nieuwe balbezitters ogenblikkelijk onder druk zetten.
Daarbij is het zaak dat ze zo snel mogelijk de bal weer in bezit hebben, en als dat niet lukt de passlijnen naar de nieuwe balbezitters zo veel mogelijk afschermen. Voetbal is een spel van constant omschakelen en met dit soort oefeningen kun je daar bewust aan werken.’
U begon uw loopbaan als trainer verrassend genoeg in Zweden. Wat heeft u geleerd van de typisch Scandinavische manier waarop men daar leeft en met sport omgaat?
Gregg Berhalter: ‘De manier waarop ik in Zweden belandde, was natuurlijk best bijzonder. Ik had het geluk dat beide teams, Hammarby en mijn toenmalige club Los Angeles Galaxy, onder dezelfde eigenaren vallen en dat Hammarby net op zoek was naar een trainer uit een compleet andere cultuur en met een andere spelopvatting, juist omdat men het over een geheel andere boeg wilde gooien na een minder succesvolle periode. De club dreigde te degraderen naar het derde niveau.
Het Zweedse voetbal wordt vaak vergeleken met het Engelse, maar als ik de balans opmaak en uitga van de Engelse speelstijl in de tijd dat ik er zelf voetbalde, denk ik dat de Zweedse benadering veel meer tactisch is dan die in Engeland. Daarbij speelt een grote rol dat Zweden een samenleving is waarin samenwerking heel belangrijk is. Het gaat in Zweden veel meer om de collectieve benadering dan bijvoorbeeld in Nederland of Duitsland, maar zeker ook dan in Engeland. Hun basis is doorgaans 1:4:4:2, en daarin speelt men vrijwel uitsluitend in de zone. Zweedse teams moeten het van de tactiek en hun samenwerking hebben. Daarin speelt communicatie een hoofdrol.
Ik heb er geleerd dat het goed is wanneer alle spelers inbreng hebben. Zweden is qua oppervlakte weliswaar een tamelijk groot land in Europa, maar als het gaat om inwoneraantal maar klein. Dit brengt met zich mee dat ‘samen doen’ essentieel is om iets te bereiken. In dit land mag iedereen een mening hebben en die ook verkondigen. Als trainer is het belangrijk om daarmee rekening te houden.’
Greg Berhalter over zijn collega Van Gaal en de Nederlandse visie op het spel van Oranje.