Dit stuk bevat passages uit een groter artikel uit De Voetbaltrainer 276.
Steeds meer BVO’s hebben een Hoofd Methodologie of Hoofd Voetbalontwikkeling in dienst die de jeugdopleiding voetbalinhoudelijk gezien vormgeeft. Het creëren van een eenduidige speelstijl is daar een voorbeeld van. Vaak gaat het dan over spelprincipes. Iemand die dit proces zelf van nabij heeft meegemaakt is Martin Rafelt. De Duitser werkte drie seizoenen voor het Kroatische Hajduk Split. In dit artikel vertelt hij over de aldaar gehanteerde werkwijze.
Opties aanreiken
‘Als we de bal bijvoorbeeld terugspeelden op de keeper, wilden we die keeper zo snel mogelijk meerdere opties geven. Wanneer er hoog druk wordt gezet, moet hij zowel naar links of rechts als door het centrum een afspeelmogelijkheid krijgen. Als de tegenstander hoog drukzet met hun vleugelaanvallers (zie tekening) en hun 11 wil de ballijn naar de onze 2 eruit halen, wat zijn dan de opties? Dit is een element waar we met trainers over hebben gepraat. Een optie is dan dat de 2 naar het centrum loopt, zodat de rode 11 hem niet meer ziet. De blauwe 2 wordt daar in de zone aanspeelbaar. Belangrijk is dan dat de doelman de bal in de loop van 2 inspeelt, zodat die gelijk verder kan.’
Opties boven verplichting
‘Het is denk ik goed te benadrukken, dat dit naar binnen komen van die 2 niet verplicht is als er druk wordt gezet op de ingezakte centrale verdediger. Stel dat je dit wel verplicht, dan dwing je zowel die 2 als die keeper als het ware om vooral díe optie te zien en daarnaar te handelen. Je legt het dan dus té vast. Terwijl wij nog andere opties voor die keeper hadden bedacht. En dat is precies de reden waarom ik weleens mijn twijfels heb bij opleidingen die té veel gefixeerd zijn op die spelprincipes. De kans bestaat dat je spelers te veel dwingt om naar één optie te kijken, terwijl het je verantwoordelijkheid is om ze te helpen het spel beter te begrijpen. De ene keer doe je in een bepaalde situatie dit, de andere keer misschien dat. Maar leer spelers meerdere opties aan. Bij het ontwikkelen van een methodologie gaat het om meer dan spelprincipes alleen.
Zoals gezegd vonden we dat de keeper, zodra een tegenstander hoog drukzet, meerdere afspeelopties moest hebben. Rechts, links of inspelen op het middenveld. Maar er was nóg een optie die door een trainer op tafel is gelegd, en die door meerdere trainers is uitgeprobeerd. We gingen wedstrijden analyseren en op basis daarvan concludeerden we dat de keeper, aan de bal, eigenlijk moet letten op drie elementen. We praten dan over de eerste lijn, tweede lijn en derde lijn. Wat gebeurt daar en kan ik een keuze maken gebaseerd uit hetgeen ik zie? Die eerste lijn is het voorbeeld met die blauwe 2 die naar binnen komt. De tweede lijn speelt zich af rond de middenlijn. Maar die derde lijn was minstens net zo interessant, want wij hadden keepers met een heel goede en verre trap.’
Eerst de paraplu
‘Wat wij gedaan hebben, is in het begin met elkaar komen tot bepaalde uitgangspunten waar iedereen het over eens is. Dan heb ik het over dingen waar gewoon echt geen twijfel over bestaat, waar consensus over is. Op die manier zijn we het voetbalspel gaan ontleden en bepaalden we de kaders voor onze manier van denken. Een simpel voorbeeld is het feit dat als we diep kunnen spelen, we dat zo ver mogelijk proberen te doen. Dus: je speelt zo diep als je kunt. Dát is het uitgangspunt waar iedereen het over eens is. Dat je vervolgens discussies krijgt over wat dan ‘zo plek waar een speler op het veld staat, geldt dit áltijd. Hier is elke trainer het mee eens. Vervolgens gaan we met elkaar op zoek naar wat daar dan allemaal nog onder past. Dus eerst zorgen voor die grote paraplu, daarna de verfijning. We doen dit om een soort orde te creëren in de chaos die het voetbalspel met zich meebrengt. Wat is het meest belangrijk? En wat komt daarna? Die algemene uitgangspunten waren het fundament, waar elke coach zich in kon vinden. Vanaf daar konden we de diepte in.’