Lichaamshouding: kostbare informatie halen uit de manier waarop spelers staan

Passkeuzes

In afbeelding 1 speelt de linksback van Duitsland onder 21 de bal met rechts richting de rechter centrale verdedi­ger. De centrumspits van België onder 21 staat ver van de passlijn af. Maar omdat hij al met zijn hele lichaam naar voren leunt, en omdat de pass­afstand relatief groot is, weet hij de bal toch te onderscheppen. Zou hij rechtop staan, zonder zijn gewicht al naar zijn voorste voet te verplaatsen, dan kon de Duitse linksback deze bal probleemloos spelen. Nu leidt hij met balverlies een Belgische counter in.

In afbeelding 2 wil de inschuivende Willem II­-speler zijn medespeler tussen de linies inspelen met een diagonale pass. Hij speelt de bal vlak
langs de aanvallende middenvelder van FC Twente, maar die kan niet onderscheppen. Hij staat tenslotte nog rechtop als de pass van de voet verdwijnt. De rechtsvoor van Twente staat een stuk verder van de passlijn af, maar is al wel in beweging. Hij on­derschept de bal en Twente countert op weg naar 0­-1.

In afbeelding 3 speelt Luis Suárez de bal breed. N’Golo Kanté is vlak daar­voor in beweging richting zijn eigen doel, maar herkent de bedoelingen van Suárez. Kanté blokt zijn beweging met rechts en stapt naar voren toe in om de pass te onderscheppen. Dit lukt, waarna hij met de bal aan de voet een counter van Frankrijk inleidt.

Kortom, de lichaamshouding van een speler is cruciaal om te bepalen of een pass wel of niet mogelijk is. Een tegenstander die al met zijn volle gewicht op het voorste been leunt, of zelfs al onderweg is, heeft een veel groter bereik dan een stilstaande spe­ler. Deze informatie is erg relevant voor de passende speler. Die moet niet al­leen zijn omgeving scannen om te zien welke tegenstander waar staat, maar ook gedetailleerder kijken. Hoe staat een tegenstander ingedraaid? Waar ligt het zwaartepunt? Hoe groot is de afstand tot de passlijn? Geen vragen om in een fractie van een seconde bewust te stellen, wel een onbewust proces dat door veel erva­ringen beter en sneller functioneert.

Lichaamshouding

De juiste informatie tot je nemen gaat een stuk gemakkelijker als je staat ingedraaid. Zo zie je automatisch al een groter gedeelte van het veld en hoef je minder vaak over je schouder te kijken. De Twente­middenvelder in afbeelding 4a heeft dat niet goed voor elkaar. Hij staat gesloten, waardoor hij niet weet wat de PSV­-middenvelder doet: doordekken of afwachten. De afstand van doordekken is weliswaar groot, maar aan zijn lichaamshouding te zien, sprint hij ernaartoe. Nadat de Twente­middenvelder open­draait, heeft hij nog enkele meters ruimte om te passen (afbeelding 4b). De linksback staat in principe vrij, maar is al onderweg naar voren. De rechtsvoor van PSV verplaatst zijn gewicht juist in tegengestelde rich­ting. Met ronde magneetjes op een tactiekbord lijkt deze pass op de linksback mogelijk. In de afbeelding is daarentegen duidelijk dat dit niet kan. Sterker nog, de middenvelder van Twente kan de bal in deze situatie nog eerder achter­ dan voorlangs geven. Dat realiseert hij zich niet, omdat hij in een oogopslag vooral de positie van beide spelers waarneemt, niet hun lichaamshouding.

Schijnpass

Een meester in het gebruiken van in­formatie over de lichaamshouding van medespelers en tegenstander is Sergio Busquets. Hij observeert minutieus, stelt zijn keuze heel lang uit en speelt dan pas in. Daarbij gebruikt hij zijn eigen lichaamshouding om het verde­digende gedrag van de tegenstander te manipuleren. In afbeelding 5a denkt zo ongeveer iedereen in het stadion aan een cross­pass. Om die reden wijkt de linksback van Valencia alvast uit naar de zijkant en hebben de centrale middenvel­ders geen oog voor wat er in hun rug gebeurt. Op het allerlaatste moment besluit Busquets echter om de bal snoeihard over de grond op Messi in te spelen, die tussen de linies open­draait met zijn gezicht naar het doel en een steekpass geeft.

In afbeelding 5b komt een vergelijk­bare situatie terug, maar nu dichter bij het doel. Busquets dreigt met een pass naar de zijkant, de back wijkt uit omdat hij de pass in die richting verwacht en Busquets speelt opeens een verrassende pass door de as in het strafschopgebied. Fabregas draait open en schiet net voorlangs.

Onopvallend

Ook verdedigend is het manipuleren van de keuzes van de tegenstanders mogelijk door middel van slim gebruik van je lichaamshouding. Toni Kroos liet dit bijvoorbeeld zien in duel met Frenkie de Jong, tijdens Nederland­Duitsland (afbeelding 6). Matthijs de Ligt speelt De Jong in, die vlak daar­voor over zijn schouder kijkt om te zien waar Kroos is, en of die op hem doordekt. Kroos doet alsof hij van niets weet en staat rechtop. Een frac­tie van een seconde nadat De Jong weer naar de bal kijkt, gooit Kroos zijn volle lichaam naar voren om door te dekken. De Jong draait open, schrikt van Kroos en lijdt balverlies, waarna Duitsland uit de counter bijna scoort. Kroos blijft dus zo lang mogelijk onop­vallend qua lichaamshouding, totdat hij buiten het gezichtsveld van De Jong is. Dan begint hij ineens aan een sprint.

Trainen

Voor veel dingen geldt dat spelers ze vooral onder de knie krijgen door ze te ervaren. Dat is al helemaal het geval bij het bepalen van keuzes op basis van de lichaamshouding van mede­spelers of tegenstanders. Om te leren hier in een fractie van een seconde rekening mee te houden, moeten spe­lers zulke situaties vooral heel vaak meemaken. Dat gebeurt natuurlijk tijdens wedstrijden, maar kun je met gerichte trainingsvormen extra stimu­leren.

Wat is daarvoor nodig? In elk geval moeten spelers de volgende cyclus heel vaak doorlopen: informatie ver­zamelen, informatie verwerken, keuze maken, keuze uitvoeren. De nadruk ligt in deze vormen vooral op de eer­ste twee.

Oefenvormen

In trainingsvorm 1 krijgt speler B een trage bal ingespeeld. Hij moet verplicht één keer raken en probeert speler C in het gearceerde vak te be­reiken. Die heeft vervolgens twee bal­contacten om te scoren. Terwijl de bal naar speler B onderweg is, moet hij dus over de bal kijken en de lichaams­houding van beide spelers registeren om op het allerlaatste moment een beslissing te nemen over zijn pass.

In trainingsvorm 2 krijgt speler B de bal ingespeeld in het gearceerde vak. Hij mag maximaal twee keer raken, beide keren in het vak, en probeert dan te scoren op een van de twee klei­ne doeltjes. De rode verdediger blijft in zijn vak en probeert (zonder zijn handen te gebruiken) een doelpunt te voorkomen. Beide spelers moeten qua keuze voor een bepaald doeltje op el­kaar wachten en reageren.

In trainingsvorm 3 dribbelt speler A in. Hij moet voor de witte stippellijn passen en mag de bal maximaal twee keer raken. Speler B en C mogen de bal ontvangen in het gearceerde vak, nemen de bal vervolgens direct mee naar het eindvak en scoren daar met hun tweede balcontact. De rode ver­dediger probeert dit te verhinderen. Speler A moet op het laatste moment reageren op de bewegingen van de rode verdediger. Andersom geldt het­zelfde.

Dit artikel is verschenen in De Voetbaltrainer 257.