Steeds meer trainers gebruiken spelprincipes om richting te geven aan de manier van spelen. Ook formaties en vaste spelpatronen blijven belangrijk, maar spelprincipes vormen gedurende het seizoen de basis. Op deze pagina vind je veel informatie over dit onderwerp, variërend van de theorie tot aan de praktijk op het trainingsveld.
In dit artikel komen onderstaande onderwerpen terug. Als je wilt, kun je alvast naar een bepaald onderwerp gaan door hierop te klikken.
- Wat zijn spelprincipes eigenlijk?
- Waarom werken veel trainers er zo graag mee?
- Hoe kies je de meest geschikte spelprincipes?
- Op welke manier breng je spelprincipes over op je spelers?
- Hoe maak je spelprincipes trainbaar?
Boek en e-learning
In dit artikel vind je behoorlijk wat basisinformatie over spelprincipes. Wil je écht de diepte in over dit onderwerp, dan kan dat met ons oefenstofboek (links of boven, met tientallen oefenvormen) en de e-learning (rechts of onder, drie KNVB-studiepunten).
Wat zijn spelprincipes?
Spelprincipes zijn de intenties waarmee jouw team speelt binnen de verschillende teamfuncties (aanvallen, verdedigen en omschakelen). De principes geven duidelijk aan wat er van spelers wordt verwacht. Onderstaande termen worden gebruikt als synoniemen van principes.
- Tactische richtlijnen
- Algemene uitgangspunten
- Tactische handvatten
- Spelintenties
- Tactische vuistregels
Teamfuncties
De meeste spelprincipes hebben betrekking op een bepaalde teamfunctie. Over het algemeen gebruiken trainers vaak zo’n 3 tot 5 spelprincipes binnen het aanvallen, verdedigen en omschakelen. Minder principes gebruiken biedt te weinig ondersteuning, meer is moeilijk te onthouden.
Hieronder vind je per teamfunctie enkele voorbeelden.
Verdedigen
- Houd de as dicht en dwing de tegenstander naar de zijkant.
- Zet [in een bepaalde zone op het veld] altijd druk op de bal.
- Verdedig met één speler altijd meerdere tegenstanders.
- Zorg dat de tegenstander de bal niet achter de verdediging legt.
- Houd de onderlinge afstanden tijdens het verdedigen klein.
Omschakelen naar aanvallen
- Speel de bal waar mogelijk direct naar voren.
- Zorg met meerdere spelers voor diepte achter de verdediging.
- Speel uit de drukte weg richting de vrije ruimte.
Aanvallen
- Creëer een overtal rondom de bal.
- Stel de tegenstander voor keuzes.
- Hanteer een hoog baltempo.
- Wissel af tussen in de bal spelen en diepgang.
- Bewaak te allen tijde de restverdediging.
Omschakelen naar verdedigen
- De dichtstbijzijnde speler zet direct druk op de bal.
- Voorkom de toevoer richting de meest gevaarlijke speler.
- Kom zo snel mogelijk weer in je verdedigende positie.
Waarom spelprincipes?
Waarom zou je als trainer spelprincipes gebruiken? Oftewel, wat zijn de belangrijkste pluspunten? En wat merken de spelers er uiteindelijk van? Hieronder vind je zes voordelen.
- Spelprincipes zijn voor spelers gemakkelijk te onthouden.
- Je kunt ze toepassen tegen elke tegenstander en in elke situatie.
- Ze maken het gemakkelijker om te variëren met formaties.
- Spelprincipes maken de speelwijze makkelijker trainbaar.
- Je kunt ze overbrengen met korte termen die heel herkenbaar zijn.
- Ze bieden continuïteit en kenmerken het plan op de lange termijn.
1. Gemakkelijker te onthouden
Uitleg van de trainer op basis van formaties kan een behoorlijke hoeveelheid informatie opleveren, die spelers niet volledig of niet juist tot zich nemen. Wat moest ik ook alweer doen als de tegenstander zo speelt en de bal daar is? Spelprincipes zijn veel overzichtelijker. Als die leidend zijn, en vaak besproken en getraind, schept dat voor spelers veel duidelijkheid. Ze gelden in elke situatie en zijn relatief makkelijk te onthouden.
2. Onafhankelijker van de tegenstander
Wie de speelwijze vooral laat afhangen van de eigen formatie en die van de tegenstander, moet vooraf veel verschillende scenario’s doornemen. Het is namelijk niet (altijd) duidelijk hoe de tegenstander precies voor de dag zal komen. Bovendien kunnen er tijdens de wedstrijd allerlei dingen veranderen. Als spelprincipes leidend zijn, blijven de afspraken op zo’n moment gewoon gehandhaafd en dat biedt de spelers helderheid en rust. Als trainer kun je het gehele jaar blijven uitgaan van je eigen spelprincipes. Dat maakt je veel minder afhankelijk van de tegenstander.
3. Variëren met formaties
Wie patronen vooral inslijpt op basis van formaties, kweekt automatismen die afhankelijk zijn van het systeem waarin wordt gespeeld. Kies je als trainer voor een andere formatie, bijvoorbeeld als je veel blessures hebt of een slechte serie achter de rug hebt, dan vallen de meeste automatismen weg. Door met spelprincipes te werken, blijven de meeste afspraken gewoon hetzelfde. Dat biedt je als trainer ook de kans om gemakkelijker te switchen van formatie op basis van blessureleed of omdat je denkt dat je daarmee de zwakke plekken van de tegenstander bloot kunt leggen.
4. Trainbaar maken
Er zijn weinig trainers die beschikken over 22 fitte spelers tijdens trainingen. Wie accenten wil leggen op basis van formaties, loopt dan al snel aan tegen een situatie die niet wedstrijdecht is. Binnen 9:9, 8:7 of 6:6 zijn wel bepaalde accenten te leggen op basis van formaties, maar ideaal is het nooit. Principes zijn eigenlijk te trainen in alle wedstrijdechte vormen. Zelfs in een partijspel 3:3 plus keepers gelden de meeste spelprincipes gewoon, zoals de bal naar de zijkant dwingen en direct diep kijken na balverovering. Dat maakt iedere verkleinde trainingsvorm een stuk nuttiger dan wanneer formaties en patronen de boventoon voeren.
5. Korte coachtermen
Langs de kant is het soms lastig je spelers te bereiken. Dat geldt in het amateurvoetbal en al helemaal in een luidruchtig stadion. Wil je iets aangeven aan je team of aan een individuele speler, dan kan dit lastig zijn. Met principes wordt dat iets gemakkelijker. Omdat je principes duidelijk zijn voor de spelers, heb je soms aan één term al genoeg, zoals ‘As dicht!’ of ‘Diepte!’. Daarmee kun je je team sneller en gemakkelijker positief beïnvloeden tijdens de wedstrijd.
6. Werken aan de lange termijn
Last but not least: specifieke aanwijzingen en tactische keuzes per wedstrijd kunnen heel effectief zijn, maar wel vooral in dié ene wedstrijd, op dát ene moment. Door te werken aan je spelprincipes ontwikkel je het team op de lange termijn. Spelers die oppikken wat je ze leert, kunnen dit het hele seizoen gebruiken.
Spelprincipes kiezen
Nu je weet wat spelprincipes zijn en inziet wat de voordelen ervan zijn, is het tijd om de spelprincipes te kiezen die bij jouw team passen. Hoe kom je per teamfunctie tot de meest geschikte principes, die je aan je spelers gaat overbrengen en centraal zult stellen in trainingen?
Spelidee
De Portugese trainer João Tralhão, die we enige tijd geleden interviewden, benadrukt dat er een bepaalde visie ten grondslag moet liggen aan de gekozen principes. ‘Alles begint met een spelidee dat aan de basis staat van je manier van spelen. Als je lukraak principes kiest om op je team over te brengen, maar hier ligt geen spelidee aan ten grondslag, dan zetten de principes weinig zoden aan de dijk. Komen de principes voort uit je spelidee, dan zijn ze met elkaar vervlochten en versterken ze elkaar.’
Ook Pjotr van der Marel legt uit hoe ze dit idee bij zijn club gebruikten. ‘We zijn uitgegaan van onze missie en visie. Daarin staan bij Sparta twee belangrijke uitgangspunten: attractief spelen en strijdvaardig zijn. Pas als je weet wat je als club wilt, kun je tot spelprincipes komen die bij je passen.’
Dick Lukkien voegt daaraan toe dat je nog zulke mooie en heldere principes kunt hebben als coach, maar je wel de spelers moet hebben om ze uit te voeren. ‘Je kunt wel willen dat je altijd onder druk opbouwt, maar als je twee centrale verdedigers hebt die dit niet kunnen, dan moet je misschien van dat principe afstappen.’
Brainstormsessie
Een goede optie is ook om binnen de club met elkaar te sparren over de juiste spelprincipes. Dat deden ze ook bij de jeugdopleiding van sc Heerenveen, zo vertelt Ronnie Pander. ‘Aan het begin van het seizoen zijn we met alle (jeugd)trainers en de Hoofd Opleiding binnen de club bijeengekomen. Door het met elkaar over spelprincipes te hebben en erover te discussiëren, zijn we gekomen tot twaalf principes die meest belangrijk en herkenbaar zijn voor onze opleiding.’
Pjotr van der Marel schetst bij Sparta eenzelfde beeld. ‘Er zijn diverse sessies georganiseerd, waarin we met trainers hebben gediscussieerd over wat we bij Sparta belangrijk vinden. In een woordweb kwam van alles te staan wat met aanvallen, verdedigen en omschakelen te maken heeft. Vanuit deze brainstormsessie hebben we punten geclusterd tot een principe. Dit proces hebben we allemaal als erg waardevol ervaren.’
Spelprincipes overbrengen
Als je de spelprincipes hebt gekozen die het best bij jouw team passen, en die de manier van spelen van jouw team kenmerken, is het de kunst om ze zo goed mogelijk op spelers over te brengen. Een kwalitatief sterk lijstje met principes is leuk, maar je hebt er niks aan als de spelers niet leren om ze te beheersen.
Hieronder staan de drie belangrijkste manieren om spelprincipes over te brengen op spelers.
- Uitleg
- Videobeelden
- Trainingsvormen
Uitleg
Uiteraard kun je spelprincipes op allerlei manieren met spelers bespreken. Individueel bijvoorbeeld, al dan niet met een magneetbord erbij. Of in de wedstrijdbespreking, waarbij je eventueel principes uitlegt aan de hand van wedstrijdsituaties op een flipover.
Videobeelden
Nog beter dan principes bespreken is principes tonen. Spelers zijn visueel ingesteld en wedstrijdbeelden zijn daarom heel geschikt om duidelijk te maken wat je bedoelt.
Het mooist is als je beschikt over beelden van je eigen team. Door wedstrijden op te nemen en daar relevante clipjes uit te halen, laat je spelers beelden van zichzelf zien. Een goed alternatief is het gebruik van wedstrijdbeelden van topteams.
Trainbaar maken
Nog belangrijker dan spelprincipes bespreken en tonen is het trainbaar maken ervan. Zo kunnen spelers de uitvoering van de principes op het veld ervaren en direct tips ontvangen. Je kunt de trainingsvormen zo inrichten dat bepaalde spelprincipes heel vaak terugkomen.
Om je hierbij op weg te helpen, hebben we een handzaam oefenstofboek geschreven. Daarin komen voor tien verschillende spelprincipes diverse oefenvormen terug.
E-learning
In de e-learning over spelprincipes combineren we theorie met videobeelden en trainingsvormen.
- Je verdient drie KNVB-studiepunten met de cursus
- Je volgt deze in je eigen tijd, thuis vanaf de bank
- Je kunt de cursus onbeperkt pauzeren en hervatten
- Je leert alles op het gebied van spelprincipes
