Je ziet het soms bij voetbalploegen aan het begin van het nieuwe seizoen. De club heeft net een aantal nieuwe spelers gekocht, vaak lopen er nog een aantal op proef bij die niemand bij naam kent. Waardoor een doelman tijdens de eerste oefenwedstrijd zijn verdediger moet coachen in termen van: ‘Hé, jij daar, nummer 5, wil je de nummer 6 van de tegenpartij van wat dichterbij dekken?’ Ideaal is dat natuurlijk niet. Elkaar beter leren kennen is dan de eerste stap die moet worden gezet. Bijvoorbeeld door korte gesprekjes – speeddates – waarbij iedereen met iedereen in interactie treedt. Sommige kenners betwisten nog steeds het nut van teambuilding. Vaak wordt er wat lacherig over gedaan. Dat heeft natuurlijk te maken met het feit dat het vrijwel onmogelijk is om een rechtstreeks causaal verband aan te tonen tussen teambuilding en wat op het veld wordt tentoongespreid.
De zin van teambuilding
Teambuilding houdt ook veel meer in dan wat zich aan de oppervlakte aandient. Het kan de relativiteit van een aantal zaken tonen. Het kan spelers laten inzien dat de wedstrijd maar één deelt (een belangrijk onderdeel) van een veel groter geheel is. Teambuilding kan atleten ook helpen om hun een beter inzicht te geven in de high performance-omgeving waarin ze zitten. Het leert ze dat ze hun taken tot in de puntjes moeten uitvoeren. Maar ook dat ze met een aantal gemeenschappelijke taken en doelen te maken hebben. Sportieve en fysiek uitdagende activiteiten die op zich niets met de eigen sport te maken hebben, werken doorgaans erg goed bij topsporters. Maar er moet wel telkens een element aan die activiteiten worden toegevoegd: een onderlinge afhankelijkheid om een doel te bereiken, het delen van informatie om een oplossing te kunnen vinden, het afwegen van de doelstellingen van het eigen kleine team versus het algemeen belang. De activiteit wordt bovendien pas efficiënt wanneer er achteraf een debriefing volgt.
Het startmoment van de teambuilding
Na een goede kennismaking wordt teambuilding belangrijk. Het kennismakingsproces vindt plaats tijdens de eerste contactmomenten die het team heeft. Dat is dus van relatief korte duur, zoals in het begin van de voorbereidingsperiode. Het teambuildingsproces duurt daarentegen veel langer, zelfs tot het einde van het seizoen. In deze context bedoelen we met teambuilding letterlijk het bouwen en onderhouden van een (h)echt team, dat voor elkaar door het vuur gaat en automatisch ‘die meter extra’ loopt tijdens de wedstrijd. Uiteraard is het wel belangrijk dit teambuildingsproces te starten tijdens de voorbereidingsperiode, voor een optimale ontwikkeling. Het is raadzaam om als trainer-coach al voor de voorbereidingsperiode goed na te denken op welke manier je teambuilding kunt inzetten voor de teamontwikkeling. Hieronder worden enkele (overige) activiteiten besproken die prima passen in de voorbereidingsperiode. Allen hebben als doel elkaar beter te leren kennen en te werken aan de teambuilding. Om je als trainer-coach op weg te helpen, hebben we enkele voorbeelden uitgewerkt. Uiteraard kun je elke activiteit aanpassen naar wens, waarbij je rekening kunt houden met de groepssamenstelling en leeftijdspecifieke kenmerken.
Teambuilding bij de Oranje Leeuwinnen
Sarina Wiegman: ‘Uiteindelijk is teambuilding in alle opzichten waarom het draait, een ontwikkeling waar ook nooit een einde aan komt. Al was het maar omdat het nationale team geen statisch gegeven is. Het team is altijd in beweging door gaande en komende speelsters. Hebben we het over teambuilding, praten we zowel over ontwikkeling van de speelwijze als het beter laten samenwerken van mensen. Als die samenwerking er niet is, kun je wel uitleggen of trainen hoe er gespeeld moet worden, maar er komt niets tot stand. Het team vond op een zeker moment dus dat ze veeleisender naar elkaar moesten worden. Ze moesten elkaar meer aanspreken op voetbalhandelingen. Ze waren soms te veel conflictvermijdend. Een conflict hoeft niet per se een zware ruzie te zijn, maar kan vooral een inhoudelijke discussie – zonder persoonlijk waardeoordeel – zijn die echt nodig is om als team verder te komen.’
Omgaan met conflicten
Sarina Wiegman: ‘Tijdens een driedaagse die we hadden ging een speelster tijdens de training flink uit haar dak; het lukte allemaal niet die dag en de irritaties liepen hoog op. De groep is na die training een paar dagen uit elkaar gegaan. De staf concludeerde: dit is de crisis die we nodig hebben om dit thema uit te diepen. Ik heb haar gebeld en gevraagd of ze wilde helpen het team een stap verder te brengen. Dat wilde ze natuurlijk. We zijn toen met beelden terug gaan kijken. Vervolgens hebben we de groep aan het denken gezet: wat gebeurt hier, wat doen we ermee op het veld? Het was duidelijk dat er een probleem optrad, de speelster vergat binnen de voetbalhandelingen te blijven functioneren en niemand zorgde ervoor dat ze de focus weer daarop legde. Een tegenslag kon ons natuurlijk op het EK ook overkomen. Als je niet goed reageert, zou dat volledig ten koste kunnen gaan van een goede prestatie op het toernooi. Eigenlijk was dit de laatste stap die we als groep nog moesten zetten: we komen in een stresssituatie, hoe reageren we erop? Diverse speelsters gingen bij zichzelf te rade. Uiteraard zij om wie het ging: zij vond dat dit haar niet meer mocht gebeuren. Maar ook andere speelsters concludeerden: ik had meer kunnen of moeten doen om deze situatie te voorkomen. Denken in voetbaloplossingen.’
CoachVak
Ken je CoachVak al? Dat is in feite een online archief van artikelen, onder andere over teambuilding, die de afgelopen jaren in vakblad De Voetbaltrainer stonden. Met de zoekfunctie vind je gemakkelijk en snel de artikelen over onderwerpen waarover je meer wilt weten. Gratis voor abonnees, vanaf €2 per maand voor niet-abonnees.