Ieder voetbalteam zweert bij structuur. Die kun je als trainer onder meer bieden met formaties. Door bijvoorbeeld 1:4:4:2 in een ruit of 1:4:2:3:1 te spelen, geef je spelers een bepaalde basispositie en bied je houvast. Aan de andere kant is het een trend dat veldbezettingen steeds flexibeler en dynamischer worden. Spelers vullen posities in op basis van de formatie, maar zeker ook door te improviseren. In dit artikel bespreken we het belang van formaties en de meest gebruikte formaties in het hedendaagse voetbal.
Cursus over formaties
In dit artikel bieden we nuttige inzichten over het thema ‘formaties’ in het voetbal. Wil je écht de diepte ingaan, dan is onze e-learning over dit thema nog geschikter. Deze cursus volg je vanaf huis, in je eigen tijd, en levert zes KNVB-studiepunten op. In onderstaande video zie je wat je in de cursus kunt verwachten.
Laten we beginnen met vijf conclusies over de zin en onzin van formaties.
Bijna elk team hanteert aanvallend een andere formatie dan verdedigend.
De formatie waarin een team speelt, zegt nog niets over de intenties.
Het is meestal logisch om een formatie (inclusief keeper) met minimaal vijf linies aan te duiden.
Formaties zijn wat anders dan veldbezettingen. Veldbezettingen ontstaan vanuit een bepaalde basisformatie.
Als trainer laat je je formatie afhangen van het beschikbare spelersmateriaal.
Formaties in context
Welke plek nemen formaties in binnen de structuur van voetballen?
Formaties staan aan de basis van de veldbezetting van een team, oftewel de manier waarop spelers staan opgesteld.
Daarnaast spelen teams volgens bepaalde intenties, oftewel de spelprincipes die aan de basis staan van het voetbal dat gespeeld wordt.
Ook zijn er spelpatronen zichtbaar, die een afgeleide zijn van de spelprincipes en die beter worden uitgevoerd binnen een passende formatie.
Meest gehanteerd
In het topvoetbal zijn verschillende formaties leidend. Hieronder beschrijven we de belangrijkste.
Aanvallend
1:4:2:3:1. Oftewel, een keeper, twee centrale verdedigers, twee backs, twee centrale middenvelders, twee buitenspelers en de 9 en 10 die onder elkaar spelen. Deze formatie biedt een evenwichtige veldbezetting waarmee je verschillende kanten op kunt.
1:4:3:3 met de punt naar achteren op het middenveld. In deze formatie zijn veel driehoeken zichtbaar, met name in de as. De keeper, centrale verdedigers, middenvelders en spits vormen in feite vier opeenvolgende driehoeken, waardoor je gemakkelijk tot schuine passes komt.
1:3:5:2 met de punt naar voren op het middenveld. In deze formatie bouw je op met drie centrale verdedigers en hoge wingbacks. Twee centrale middenvelders creëren een 3+2-opbouw centraal op het middenveld. Eén aanvallende middenvelder speelt onder twee centrumspitsen.
1:3:4:2:1. Deze formatie zie je steeds vaker. Er ontstaat in feite een vierkant op het middenveld, met de twee centrale en twee aanvallende middenvelders (wat eigenlijk een soort valse buitenspelers zijn). Lastig te verdedigen en het zorgt voor veel verwarring bij de tegenstander.
Verdedigend
1:4:4:2 vlak. Dit is de formatie die met afstand het meest wordt gebruikt. Het geeft een goede bezetting in slechts drie linies, die kort op elkaar kunnen spelen vanuit een zoneverdediging. Dankzij de 9 en 10 voorop houd je relatief gemakkelijk de as van het veld dicht. Het grootste aandachtspunt is het ondersteunen van de twee centrale middenvelders.
1:4:4:2 ruit. Deze formatie wordt veel gebruikt bij hoge druk. Vanuit 1:4:3:3 stappen twee middenvelders door en zakken de buitenspelers schuin terug, waardoor de ruit ontstaat achter twee spitsen. Zo sta je in een goede bezetting om druk tot aan de keeper te zetten en toch goed te staan op het middenveld.
1:4:3:3. Speelt de tegenstander 1:4:3:3, dan is een populaire formatie om daar tegenover te zetten nog steeds 1:4:3:3, maar dan gespiegeld op het middenveld. Dus punt naar voren tegen punt naar achteren en andersom. Zo ontstaan koppeltjes, behalve voorin, waar de spits 1:2 staat.
1:5:3:2 en varianten zoals 1:5:4:1. In deze formatie verdedig je de gehele breedte van het veld in de laatste lijn met vijf spelers, waardoor er gemakkelijker iemand kan uitstappen. Tegelijkertijd houd je met de middenvelders en aanvaller(s) daarvoor de as dicht. Een goed systeem om vanuit de controle te voetballen.