Voetbaltraining geven staat aan de basis van het trainersvak. Natuurlijk zijn de wedstrijden het beste meetmoment, maar juist op het trainingsveld maakt een goede trainer het verschil. Hoe richt je als trainer je trainingen zo in dat spelers fitter én beter worden en tegelijkertijd met veel plezier trainen? Daarover lees je alles in dit artikel.
Waaraan voldoet een goede voetbaltraining?
Een goede voetbaltraining voldoet in grote lijnen aan de volgende aandachtspunten: ontwikkel de speelwijze (1) in wedstrijdechte vormen (2) waarin spelers veel herhalingen maken (3) en zich steeds moeten aanpassen aan wisselende omstandigheden (4).
1. Ontwikkel de speelwijze
‘Voetbaltraining geven is eigenlijk niets anders dan spelers overtuigen van de manier van spelen waar je als technische staf in gelooft.’
– Arne Slot tijdens een seminar bij AZ Alkmaar
Bovenstaande uitspraak vat de essentie van trainen goed samen. Natuurlijk kun je ook je speelwijze overbrengen in wedstrijdbesprekingen, tijdens individuele gesprekken en met wedstrijdbeelden. Maar voetbaltrainingen blijven hiervoor toch het meest geschikte middel, omdat spelers hetgeen er gevraagd wordt ook echt zelf ervaren.
Wil je met je team kort in de mandekking spelen? Zie je graag de wisselpass terug in de opbouw? Wil je dat er veel vroege voorzetten worden gegeven? Vraag je van de verdediging dat ze op het juiste moment de diepte eruit halen? Maak dit dan trainbaar de voetbaltraining en zorg dat deze accenten vaak terugkomen.
2. Zorg voor wedstrijdechte vormen
‘Voetbaltraining is het continu verbeteren van de koppeling tussen perceptie en actie.’
– Bas van Baar (trainer NEC Onder 13) in De Voetbaltrainer 232
Elke voetbalactie bestaat uit waarnemen (perceptie), analyseren, beslissen en uitvoeren (actie). Dat is waarin je ze wilt ontwikkelen. Oftewel: je wilt niet alleen dat ze voetbalacties goed uitvoeren (zoals een voorzet op maat) maar ook de juiste keuzes maken (het kiezen van het meest geschikte moment voor de voorzet) op basis van de informatie die ze verzamelen (kijken of de bezetting voor de goal in orde is voordat je een voorzet geeft).
In een pass- en trapvorm of een kap- en draaivorm tussen pylonen door maken spelers niet of nauwelijks keuzes. Ze zijn vooral bezig met de uitvoering van passes en dribbels en niet met ‘op welk moment doe ik wat?’ Zo’n voetbaltraining is dan ook niet echt wedstrijdecht. Ze kunnen wel een ander doel dienen (zoals de spieren opwarmen) maar om echt beter te leren voetballen, is het effectiever om trainingsvormen te kiezen die dichter bij de wedstrijdsituatie liggen.
Lees meer over de voor- en nadelen van geïsoleerde trainingsvormen >>
Hoe maak je een vorm wedstrijdecht?
- Bouw weerstand in (van tegenstanders)
- Zorg voor richting in de vorm (één kant op spelen)
- Maak winnen en verliezen mogelijk (een puntentelling)
3. Laat de spelers veel herhalingen maken
‘Het geheim van een goede voetbaltraining zit ‘m in het isoleren van het voetbalgedrag dat je wilt terugzien.’
– João Tralhão (trainer Benfica Onder 19) in De Voetbaltrainer 233
Hoe vaker elementen uit de speelwijze terugkomen in een voetbaltraining, hoe sneller het team stappen maakt. Een partijspel 11:11 op een heel veld is weliswaar wedstrijdecht, maar de accenten die je wilt terugzien komen niet vaak terug. Het beïnvloeden van 22 spelers op een veld van ruim 600 vierkante meter is simpelweg erg lastig.
Om beter te worden in mandekking, de wisselpass, vroege voorzetten of het opsluiten als laatste linie moeten juist dié elementen heel vaak terugkomen. Door verkleinde vormen te verzinnen waarin dit centraal staat, komen spelers heel vaak in die situatie terecht. Ze worden telkens uitgedaagd om keuzes te maken en oplossingen te verzinnen en nemen die ervaring mee naar wedstrijden.
4. Zorg voor veel variatie
‘De mens is een geboren aanpasser.’
– Erik ten Hag (trainer Ajax) in De Voetbaltrainer 220
Steeds meer trainers kiezen voor een voetbaltraining met steeds nieuwe regels, methodische stappen, extra weerstanden, andere ballen en wisselende ondergronden. Spelers kunnen een oefening niet op de automatische piloot uitvoeren, maar moeten zich steeds aanpassen aan de situatie.
De gedachte hierachter is dat ook in de wedstrijd geen situatie gelijk is. Door het denkvermogen van spelers te verbeteren, gaan ze uiteindelijk beter handelen. Ze leren om sneller oplossingen te verzinnen in alle situaties waarin ze zich bevinden. Wie op de automatische piloot traint, bereikt dit effect veel minder snel.
Lager niveau
Ben je trainer op een lager niveau, dan gelden deze uitgangspunten ook, maar zijn ze minder belangrijk. Cruciaal is dan dat een voetbaltraining veelplezier biedt. Zorg voor vormen waarin de volgende dingen terugkomen.
- Veel balcontacten per minuut voor iedere speler (kleine vormen)
- Weinig stilstaan (geen rijtjes, maar doorlopende vormen)
- Veel scoren (dat vindt elke speler leuk, op welk niveau dan ook)
- Korte uitleg (leren door te doen, niet door te luisteren)
Wat voor oefenstof kun je gebruiken?
Tijdens wedstrijden wordt er 11:11 gespeeld. Of, bij de jongere jeugd, in kleinere aantallen. Om variatie aan te brengen, en ook om de belasting wat lager te houden, is het een goed idee om tijdens de voetbaltraining niet alleen maar partijspelen te doen. Andere vormen bieden variatie én zorgen voor meer herhalingen per speler. Hieronder staan wat verschillende typen trainingsvormen genoemd.
Warming-up
Begin een voetbaltraining altijd met een goede warming-up. Sommige trainers doen dit in uitgebreide loopvormen, andere in vormen met bal waarin de belasting niet direct te hoog ligt, zoals een rondo of een korte passvorm.
Bekijk hier tientallen warming-upvormen >>
Funvormen
In funvormen staat plezier maken centraal. Ze kunnen ook goed als verlengde warming-up worden gebruikt, om de spieren beter op te warmen en tegelijkertijd de teamsfeer te verbeteren en het enthousiasme van de groep aan te wakkeren.
Bekijk hier enkele voorbeelden van funvormen >>
Passvormen en afwerkvormen
Een voordeel van het toevoegen van een passvorm aan de voetbaltraining is dat spelers veel balcontacten per minuut hebben. Door de bal vaak aan de te nemen en te passen, worden ze hierin nauwkeuriger. Een nadeel is wel dat ze niet of nauwelijks keuzes hoeven te maken, waardoor ze in tactisch opzicht weinig leren. Een (geïsoleerde) afwerkvorm vormt in feite een uitbreiding van een passvorm. Zo’n oefening begint met passes en mondt dan uit in een schot.
Bekijk hier tientallen passvormen >>
Bekijk hier tientallen afwerkvormen >>
Positiespelen
Het doel van een positiespel is de bal in bezit houden. Helemaal wedstrijdecht is dat niet, want in wedstrijden staat doelpunten maken en voorkomen centraal. Toch kan een positiespel nuttig zijn om in een relatief kleine ruimte tot veel handelingen te komen, onder weerstand van tegenstanders. Vrijlopen, om je heen kijken, aannemen, passen en doorbewegen zit allemaal in de vorm, net als verdedigende aspecten zoals drukzetten en een passlijn blokkeren.
Bekijk hier tientallen positiespelen >>
Aanvalsvormen
In aanvalsvormen is er meestal sprake van een overtal en een ondertal. Een voorbeeld is een aanvalsvorm 3:2 + K, waarbij drie aanvallers op twee verdedigers afstormen en proberen om tot scoren te komen. Een ander voorbeeld is 6:5 + K op een half speelveld. Het zestal (drie middenvelders en drie aanvallers) proberen te scoren bij het vijftal plus keeper (vier verdedigers en één middenvelder). Een aanvalsvorm is een ideale manier om de voetbaltraining te voorzien van een leuke én leerzame vorm.
Bekijk hier verschillende aanvalsvormen >>
Partijspelen >>
Een partijspel komt het dichtst bij de wedstrijd, maar is ook behoorlijk intensief. Met partijspelen wordt een training meestal afgesloten. Dit kan variëren van groot (zoals 9:9 of 11:11) tot klein (zoals 4:4 of 5:5). Die variatie is goed, omdat dit een andere belasting oplevert. Grote vormen verbeteren vooral de duurconditie, terwijl kleine partijvormen (in kortere series en met meer rust) vooral intervalconditie opbouwen.
Bekijk hier tientallen partijspelen >>
Combineren
Veel trainers bouwen een voetbaltraining als volgt op.
- Warming-up
- Passvorm, afwerkvorm, positiespel of aanvalsvorm
- Passvorm, afwerkvorm, positiespel of aanvalsvorm
- Partijspel
Hoe bereid je een voetbaltraining voor?
Om de kwaliteit van de training die je geeft te verhogen, is het belangrijk om een training goed voor te bereiden. Dat zit hem in verschillende dingen.
Wie zijn er aanwezig?
Om vormen uit te denken, is het nuttig om te weten hoeveel spelers (en hoeveel keepers) je tot je beschikking hebt. Geef bijvoorbeeld aan dat iedereen zich maximaal tot twee uur voor de training kan afmelden. Houd in de planning rekening met uitvallers tijdens de training.
Over welke faciliteiten beschik je?
Zorg dat je voorafgaand aan de voetbaltraining weet welk stuk veld je tot je beschikking hebt, hoeveel doeltjes je kunt gebruiken, waar de sleutel van de lichtmasten te vinden is, hoe laat een ander team op hetzelfde stuk veld komt trainen, enzovoort. Zo hoef je vlak voor de training minder te improviseren.
Welke vormen wil je doen?
Denk na over de vormen die je wilt geven. Beïnvloedende factoren zijn onder meer het aantal spelers dat aanwezig is, de belangrijkste verbeterpunten voor het team, de eerstvolgende tegenstander en de gewenste belasting (in relatie tot de belastbaarheid).
Door de oefenvormen binnen de voetbaltraining vooraf uit te tekenen, en daarbij op te schrijven welke materialen je nodig hebt, creëer je meer overzicht. Een handig programma om dit mee te doen, is Tactics Manager.
Oefenstofboeken
De afgelopen jaren schreven we drie oefenstofboeken die heel geschikt zijn voor het samenstellen van een hoogwaardige voetbaltraining. Dit zijn Trainen op spelprincipes, Trainen op spelpatronen en Hyballa’s Gegenpressing. Daarin staan honderden trainingsvormen, praktisch uitgewerkt met een tekening en beschrijving.
